De man die Franciacorta de wereld deed veroveren!

Franco Ziliani, de wijnmaker en gerespecteerde "grondlegger" van de appellatie Franciacorta in Noord-Italië, is op kerstdag 2021 op 90 jarige leeftijd een natuurlijke dood gestorven in zijn huis aan de oevers van zijn geliefde Iseomeer.

De lofzang over de kwaliteit van de klassiek gemaakte schuimwijnen uit Franciacorta, de fantastische landschappen en uitzonderlijke terroir werd door velen reeds beschreven. Weinig is echter gekend dat het verhaal van Franciacorta DOC & DOCG slechts een jong veulen is, in een regio met historische roots. Meer dan duizend jaar geleden waren de wijnen uit deze regio al erg populair, zoals blijkt uit enkele oude documenten die teruggaan tot de 8e eeuw na Christus. In die tijd werd toen de beste wijn geproduceerd in het machtige klooster van Santa Giulia da Brescia, een benedictijnse orde. Deze geschriften zijn getuige van een wijnbouwtraditie die tot op de dag van vandaag ononderbroken heeft plaatsgevonden. Er zijn maar weinig plaatsen in de wereld waar uit zo'n rijke verzameling archieven blijkt dat wijn en -productie door de eeuwen heen de mens vergezelt.

Mi ero illuso di poter produrre lo champagne – Franco Ziliani

Ziliani studeerde oenologie in Alba, Piemonte in de naoorlogse jaren van de jaren veertig en vijftig. De kiem van het succesverhaal werd ook in die periode gepland. Ziliani sprak vaak over de bewondering die hij voor Champagne ontwikkelde tijdens zijn studie oenologie in Alba. Eén van de professoren beschreef champagne met zo’n prachtige woorden, dat hij eveneens vol lof hierover sprak toen hij thuis kwam. Zijn enthousiasme dreef zijn vader ertoe om hem twee flessen te geven voor Kerstmis. De kwaliteit sloeg hem met verstomming, waardoor hij overtuigd was dat dit écht zijn wijn was. Hij had dan ook de illusie dat dat hij dit ook in Italië kon produceren! Nadat hij in 1954 zijn diploma had behaald, ging hij werken voor het wijnhandelsbedrijf van zijn familie, dat zaken deed in de hele provincie Brescia, inclusief het gebied dat nadien de Franciacorta-appellatie werd.

E se facessimo uno spumante alla maniera dei Francesi? – Franco Ziliani

In 1955 werd Franco Ziliani gebeld door graaf Berlucchi voor advies over de wijnen die door zijn bedrijf werden geproduceerd. Franco werd ontvangen op het landgoed van graaf Berlucchi. Hij begon de jonge wijnmaker te ondervragen over hoe hij de witte wijn die in de 17e-eeuwse kelders in Borgonato Cortefranca werd geproduceerd, namelijk de Pinot del Castello, kon verbeteren. De jonge Ziliani herleidde de instabiliteit van die stille wijnen tot het vrijkomen van ijzer en calcium uit de wanden van de cementen fermentatietanks die Berlucchi gebruikte. Tenslotte, gedreven door zijn passie voor Champagne, durfde hij te suggereren: wat als we zouden proberen een mousserende wijn te maken in de stijl van de Fransen?’. Berlucchi accepteerde zijn voorstel en de rest is geschiedenis.

De jaren die volgenden liepen echter niet van een leien dakje. Het proces werkte niet meteen: drie jaar lang lukte het hen niet. Uit die periode bestaan er nog vele anekdotes. De wijn hergiste niet in de fles of de gist kristalliseerde op de bodem. Ze hadden ook niet de correcte apparatuur. Franco bouwde een metalen doos om de flessenhalzen in ijs te laten bevriezen voor het degorgement, maar de temperatuur kregen ze niet stabiel of correct. Ook hadden vreselijke stoppen, die niet correct afsloten. Op basis van een staal dat een verkoper had achtergelaten, reed Franco naar Frankrijk. Hij laadde plastiek zakken vol met kurken in de koffer en op dakstangen. Nadat de zakken op het dak begonnen te scheuren, stopten vrachtwagenchauffeurs om mee te helpen de kurken op te rapen.

Aan de douane brak hij in tranen uit, om te verhinderen dat de goederen in beslag zouden genomen werden. De zakken waarin de kurken zaten, stonden namelijk niet bij op het aangifteformulier.

Desideravo creare un vino con le bollicine che procurasse gioia già al primo sorso – Franco Ziliani

In 1961, na drie jaar experimenteren, was het eindelijk zo ver: de eerste productie van 3.300 flessen Ziliani vintage Pinot di Franciacorta Methode Champenoise Brut was een feit.

De eerste fles staat nog steeds op het domein Berlucchi te pronken, doch de overige flessen werden verkocht voor 1.200 lire (= 62 eurocent!!!), zes keer meer dan de Pinot del Castello die 200 lire kostte. Het concept werd niet door iedereen met hetzelfde enthousiasme onthaald. Na de volgende productie van 20.000 flessen beweerde Beppe, de butler van Guido Berlucchi, dat het 20 jaar zou duren om die te verkopen. Erger was, dat Beppe namelijk ook de verkoper was. Met een Piaggio Ape bracht hij wijn naar zijn eerste klanten, zoals de "Bar Piccolo" in Bergamo die altijd lege flessen terugbracht en vroeg om korting. Echter, in de plaats van 20 jaren duurde het slechts enkele maanden om dit volume aan de man te brengen.

Decennia na decennia werd de intuïtie van de pionier Franco gerealiseerd. Door zijn ambitie, vastberadenheid en koppigheid sleurde hij de gehele regio mee in zijn kielzog tot een hoger niveau. Na slechts 6 jaar, in 1967, verkreeg de Franciacorta de DOC classificatie. In 1995 werd eveneens de DOCG classificatie toegekend, doch enkel aan de schuimwijnen op basis van de traditionele vinificatie. Sindsdien is de Franciacorta DOCG gereserveerd voor mousserende wijnen uit die regio, geproduceerd volgens de traditionele methode en op basis van Chardonnay, Pinot Nero en/of Pinot Bianco druiven. Er gelden ook strikte productiedisciplines om de hoogste mogelijke kwaliteit te bekomen, behouden en garanderen.

Ziliani en Berlucchi produceerden Franciacorta DOC tot 1975, waarna ze hun wijnen terugtrokken uit het consortium. De gestage groei van de vraag en de productie van het wijnhuis Berlucchi, waar zowel Franco Ziliano als graaf Guido Berlucchi mede-eigenaars waren, verplichtte hen van verder te kijken dan de grenzen van Franciacorta. De strategie van Ziliani was behoorlijk agressief en hij bleef trouw aan strenge kwaliteitsvereisten om hun bedrijf uit te breiden. Door een tekort aan aangeplante hectares in de regio, was hij sinds 1975 genoodzaakt om ook druiven aan te kopen in de aangrenzende regio’s Oltrepò Pavese en Trentino.

In al die tijd werd de nauwe band van Ziliani met Franciacorta gehandhaafd. Hij bleef verbonden aan het Consortium, zowel als wijnbouwer voor Berlucchi als als volwaardig lid van Antica Cantina Fratta, destijds een ander merk van het landgoed.

Vanaf 1999, mede op vraag van Franco’s kinderen, begon de azienda gronden aan te kopen en bijkomende aanplanten uit te voeren binnen de DOCG regio. Vanaf 2012 trad Berlucchi terug toe tot het consortium Franciacorta. Vanaf dat moment groeide de hele productie van de appellatie Franciacorta met 40%. Tegenwoordig produceert het landgoed meer dan vier miljoen flessen en is het daarmee binnen de appellatie, de grootste wijnproducent.

Sognare è lecito, vincere è solo per i campioni veri come Franco Ziliani

Franco Ziliani was een briljante en controversiële persoonlijkheid, een protagonist en oenoloog van enorme klasse. Zijn geschiedenis, nauw verbonden aan die van de Berlucchi-kelders, en de toekomst van het domein is nu volledig in handen van zijn kinderen, Cristina, Arturo en Paolo. Naast hen laat Franco eveneens acht kleinkinderen na, waarvan en eveneens al 2 bij het bedrijf werken.

Arturo vertelde dat Franciacorta zijn grondleggen verloor, doch niet zijn droom!

Dat is precies waar deze wijn voor staat: een droom … Franco’s droom!